هەمواندەکانی تیتانیۆم دانەیەکی قورسییەت بە وزنی باوەڕکردنی دەدات کە بەهێزترە لە ماددە گشتییەکانی وەک ئالیومینیۆم و فولاد کە دەکەوێتە 6:1. بۆیە ئەم هەمواندە دەبنە هەڵبژاردنی زیاتر لە بەرهەمهێنانی ئاسمانی. چونکە ئەم هەمواندە زۆر قورسە بەڵام هێندەیان ناچالاک دەکات، هەوامەنەکان لەگەڵ ئەم ماددەیە کەمترین سووتەمەنیان دەکەن لە کاتی هەواییەکاندا کە لە کاتی تۆمارکردنی هەوامەنە نوێکاندا گرنگیە. لەگەڵ تەحقیقاتی ناسا دەرکەوتووە کە دیاریکردنی ماددەی تەواو هەرگیز ناکرێت چونکە دەبێت هەوامەنەکان بتوانن لە هەوادا بمێننەوە لە کاتێکدا کەلەی تەواوی باریان هەیە. دەست دەکەوێتە چاوەکانمان چۆن کەمکردنەوەی چەند کیلوگرامێک لە گشتی وزنی هەوامەنەکە دەبێتە هۆی درێژتر بوونی مەسافەی سەیارکردنەوە لە نێوان دوو سووتەمەنی و زیاتر بۆنەویشی بۆ مسافر یان کەلەی بار.
تیتانیۆم لە هەوافەرگەکاندا بە هۆکارێکی سەرەکی دەرەنجام دەکەوێت چونکە ئەو ئاسانە لە خۆردنەوە ناگرێت. چی دەکات کە ئەمە ڕووبدات؟ یەکێک لە ئۆکسید لایەنە بارستەکە دەستبەجۆت دەکەوێت کە لە ڕووی ڕووکارەکەیدا دابەزێت کە دژە زیانەکان پاراستنی دەکات. هەرچەندە لەگەڵ شتە زۆر سەختانەوە وەک ئاوی شۆر یان هەواگۆڕانە سەختەکان لە بەرزی زۆر، ئەم پۆلە پاراستنە بەردەوامی دەبێت. ئەوەی کە تیتانیۆم بە خێرایی نەدۆزێتەوە دەبێتە هۆی ئەوەی دابەشکەرانی هەوافەرگەکان کەمتر هەڵوێست بەسەر هەڵگرتن یان گۆڕینی پارتەکان دا بێنن لە کاتێکدا. هەندێک لە تاقیگەکان پێشنیار دەکەن کە ئەم پارتە تیتانیۆمییانە دەکرێت لە سێ جار زیاتر بەردەوام بن لە کاتێکدا کە پارتەکانی فولادی سادە لە هەمان هەڵوێستەکان دا دەبێتە هۆی بەردەوامی.
تیتانیۆم بە توانایی هەڵگرتنی گەرمی باشی دیاری دەکرێت، کە ئەمەش بۆ ئەو هەڵگە ڕووناکانەی کە داخیلی مۆتورە ئاسمانییەکان زۆر گەرم دەکەنەوە، ئەمەش گونجاو دەکات. شوێنەکانی تیتانیۆمی دەتوانن گەرمی زیاتر لە ٦٠٠ پلەی سێلزیۆس بەردەوام بەردەوامییەکانیان هەبێت بە بەردەوامی. ئەم جۆرە بەردەوامییە گرنگیەکی زۆری هەیە لە کاتی دروستکردنی سیستەمەکانی دەرکردنەوە و هەموو ئەو شوێنانەی کە کۆمەڵێک پیپەی کۆمپلێکس دەکەنەوە کە پارتەکانی مۆتوری هەواڵەکانی هەڵدەگرن. کاتێک ماددەکان لە زۆر هەڵگرتنی شەرۆ دەبەن، پایلۆتەکان لە ئاسایشتر دەبەن و هەر ئەو هەڵگەیە دەکات کە لە هەر پەڕەیەکدا هەموو بەشەکان بە باشی بەکاربەن. بۆیە زۆربەی دروستکەرانی مۆتورەکان هەمیشە دەگەڕێنەوە بۆ تیتانیۆم. هەروەها، هیچ شتێک ناتوانێت بەشێکی توند و دیاری بکات کە لە سەر ئاسماندا بە هەزار میل لە کاتێکدا بەردەوام بێت.
لەشەکانی تیتانیۆم لە کاتی دروستکردنی چۆوارەکانی هەواییەکاندا ڕۆڵێکی گرینگ دەگێڕن چونکە هەڵگەریان زۆر کەمە وەکو هەڵگەریان زۆر زۆرە. ئەم کۆمەڵە یەکگرتووە لە کۆمەڵە هەواییەکاندا بەرکەوتنی سووتەمەنی کەمتر و باشتر کردنی کارکردنی کلیل دەکات. زۆربەی ڕێنماییەکانی کۆمپانیاکانی هەوایی دەربارەی شێوازی دروستکردن دەڵێن دەبێت ماددەکان بدۆزرێنەوە کە توانای گرینگی ساختەییان هەیە بەبێ زیادکردنی هەڵگەری زۆر کە تیتانیۆم بە شێوەیەکی خەفیف ئەمە دەکات. لە کاتی ئێستادا زۆربەی دروستکەرانی هەواییەکان زیاتر بەرەو تیتانیۆم دەگەڕێن چونکە دەتوانێت درێژایی چۆوارەکانی هەوایی زۆر زیاد بکاتەوە پێش ئەوەی گۆڕانێکیان پێویست بێت. کۆمەڵگای هەوایی هەمیشە دەیگەڕێتەوە بۆ باشترکردنی کارکردن و ماددە زیاتری سەخت و تیتانیۆم لە فراوانکردنی ئەم پێویستیانە یارمەتی دەدات و هەرە باشتر ئەنجامی دەدات.
لەپەڕەی تیتانیۆم لە قاونەگەی پزیشکی دا دەست دەکەن بۆ دروستکردنی ئیمپلانتەکان و ئامێرەکانی کۆتینەوە چونکە ئەوان بە تەواوی باش کار دەکەن لە ناو لاشەی مرۆڤ. لە تحقیقاتەکان دەرکەوتووە کە ئەم لەپەڕانە دژە خۆردوودییەکان بەهێزترن لە زۆرینەی ماددەکان و زۆر دەما دەخایەنەوە، واتە دەچێت ئامێرە پزیشکیەکان زۆر دەما دەخایەنەوە بێ ئەیشەرێکی هەڵمەت دەبێت کاتێک لە ناو نەخۆشەکان دەنێن. ئێمە دەیبینین کە زۆرترین هۆشپیتال و کلینیک دەست دەکەن بە کارهێنانی پۆشاکە تیتانیۆمییەکان کاتێک کۆمپانیاکان رێگەی نوێ دروست دەکەن بۆ ئاسانتر کردنی کۆتینەوەکان بۆ هەموو کەسانی تێکەڵبوو. ئەوەی تیتانیۆمی بەتایبەت دەکەن ئەوەیە کە ئەوەندە لەگەڵ تیشوەکانمان دابەزێت کە بۆیە پزیشکان ئەویان گەورە دەوێت بۆ شیتکردنەوەی هەستاوەکان یان دروستکردنی سەرەی گوڵەی گۆشگان. ئەم ماددەیە بە نەوەکردنی زۆر لە درمانگەیەکاندا بەهێزکردنی بەرپرسیاریانەوە دەرکەوتووە.
تیتانیۆم ڕۆڵێکی گەورە دەبینێت لە بەرهەمهێنانی سیمانتۆرەکان، بە تایبەتی لە دروستکردنی بەشەکانی کە پاکییە سەرەکی و بەهێزیان پێویستە بۆ شتەکان وەکو ئۆتاماتیک کردنەوە و ئامێرە زۆر بەهێزەکان. تاقیگەکان زۆر جار نیشان دەدەن کە تیتانیۆم زۆر پاکترە لە گزەنەکانی، کەواتە یارمەتی دەدات بۆ ئەنجامدانی کارەکانی سیمانتۆرەکان بە ڕێک و بەبدی هەڵوەشاندنەوەی تەنیا ناپاکییەکان. بۆ داهاتوو، دەبینین زیادکردنی داواکاری بۆ تیتانیۆم کاتێک سازکارەکانی چیپ دەست بە کارەکانی نوێ دەکەن بۆ دروستکردنی تایبەتمەندییەکانی بچوکتر و باشتر. تەکنیکە نوێکانی دروستکردن پێویستیان بە موادێکی هەیە کە هیچ شکاندنێکیان ناکات، و تیتانیۆم لێرەدا گونجاوە. بۆ هەر کەسێک کە بەشدارە لە بەرهەمهێنانی سیمانتۆرەکان، گۆڕینەوەی بۆ تیتانیۆم واتە دەستگەیشتن بە بەرهەمەکانی کە ئەو سپیسیفیکەسیونە پاکییە سەختەکان دەگرێتەوە کە پێویستە بۆ ئەم پرۆسەیەکانی پێشەوەی دەستکردکردن.
شۆپاكانی تیتانیۆم زۆر ستایش دەکرێن چونکە سبەتیان کەمترە لە شۆپاكانی فولادی چونکە تەنها ٤٠٪ سبەتیان زۆرترە. ئەمەش لە هەر کوێیەک کە کەمکردنەوەی سبەتی دەبێتە هۆی چاکتر بوونی کارایی، وەک ئاسمانی و ئۆتۆمبیلەکان. کۆمپانیاکانی کە ئەم شۆپانەیان بەکاردێنن لە ماشینە گەوراکان و ئۆتۆمبیلەکاندا دەبینن کە هەڵوەشاندنەوەیان کەمتر بووە بەشێوەیەکی سەرەکی چونکە سووتەمەنی کەمتر دەسووشرێت. کاتێک کاریگەران فولادیان بە تیتانیۆم دەگۆڕن، ئەوا لە نێوان ٢٠ تا ٣٠٪ کەمتر سبەتیان هەبێت. ئەمە دەبێتە هۆی چاکتر بوونی مەتریکەکانی کارایی، خێراتر بوونی سەرخۆی و باشترکردنی کارکردن لە چەندین بەکارهێنانی سازوکاری. بۆ هەر کەسێک کە لە فیلدا کار دەکات کە هەر ئونسێکی گرنگە، تیتانیۆم بەشێوەیەکی زۆرتر لە هەموو جۆرە فولادانە توندترە.
تووپەکانی تیتانیۆم لە نەخۆشی زیاتر دەبەت، بەڵام لە ماوەی درێژ دا پارەی لەسەر دەخەن چونکە لە شۆڕەتی زۆر سەختەکاندا زۆر دەمێنێتەوە. ناوەندی پێتڕۆکیمیاوی ناو بە فەلەک بکەرەوە کە ئامێرەکان بەردەوام لەگەڵ ماددە چەنکەرەوە دەکەونەوە. تیتانیۆم لە ڕقی ئەو هەڵوەشانە زیاتر دەوێتەوە وەک مەتالەکانی تر، کەواتە گۆڕینی کمتر و هەژماری چاککردنەوە کمتر لە ماوەی درێژ دا. ژمارەکانیش ئەمەش دەسەلمێنن. لێدوانەکان نیشان دەدەن کە کۆمپانیاکان کە لە ئاژەلەوە بە تیتانیۆم دەگۆڕن زۆر جار دەتوانن لە ماوەی دە ساڵەدا تا ٤٠٪ پارە بەرکەوێت بەهۆی کەمبوونی کاتی کارنەکردن و هەڵگرتنی چاککردنەوە. کەواتە گرچی سەرەتا زیاد بە نظر دێت، بەسی زۆریش دەبینن کە لە ماوەی درێژ دا بەهایەکی زۆری هەیە، بەتایبەت لە شۆڕەتەکان کە بەهای چاکی ماددە گرینگی زۆری هەیە.
لەشە تیتانیۆمیەکان لە بەرامبەر کۆلیکی خەریکبوونەوە بە باشی دەستن، کە ئەوەیان دەکەیە بۆ کاربەری لە شێوەی هەموو ئەو هەڵوەشانەی کە لە هەواوەزەکان و ئۆتۆمبیلەکاندا هەیە بە کار ببرێت. ئازموندەکان نیشان دەدەن کە ئەو لەشانە زۆرترین سیکڵی بارکردنیان دەوەستێتەوە لە جۆرەکانی فولادی پێش ئەوەی هەر شتێکیان لە کارکوژی بەرپا بکات. ئەو جۆرە بەردەوامییە دەبێتە هۆی ئاسایشی زۆرتر لە کارکردنەوە، چونکە هیچ بەشێکیان ناکوژێتەوە بە شێوەیەکی ناگۆڕ. بۆ نموونە، مۆتورە جەنگییەکان یان سیستەمەکانی سوسبەنسیۆن پێویستیان بە موادێکی هەیە کە بە بێ وەستان بێنەوە بە بەردەوامی. زۆربەی مۆهەنداوان تیتانیۆم دەبەستن بۆ وەک موادی سەرەکی بۆ بەشەکانی کە لە بەرامبەر هێزە دووبارەکان دەکرێت چونکە بە باشتری لە یەکدەوە دەمێنێتەوە لە سەردەمێکی درێژ. ئەم تایبەتمەندییە دەبێتە هۆیەکی زۆر بەکارهێنانی تیتانیۆم لە سەنایەکانی کە ئامێرەکان پێویستە بە ئاسایشی و بە بێ وەستان کار بکەن بە بێ ئەوەی کەوتەوەیەکی ناگۆڕ هەبێت.
نوێکارییەکانی دوا هەڵگرتنی تەکنۆلۆژیای چاپکردنی سێ ڕووبەری چۆنیەتی دەستکردکردنەوەی پارتە گراندەکانی تیتانیۆم لە هەموارکردنەکانی گەرمی زۆر گۆڕانکاری کردووە. لێکۆڵینەوەکان نیشان دەدەن کە بەکارهێنانی چاپکەرە سێ ڕووبەرییەکان چاوەڕوانیکردنی سەرجەمی کەم دەکات و ئەمکە دەکات بۆ دروستکردنی دیزاینە ئاسنترەکان کە ئەوەندە سبەت دەکرێت کە بە هیچ شێوەیەکی تر دروستکردنیان قورسە. ئەمەش لە بوارەکانی وەک ئاسمانی و دروستکردنی چەسپنە پزیشکییەکان زۆرترین ئاسونگەیی هەیە. بۆ نمونە، ئەو کەسانەی کە هەڵگری ئاسمانی دەکەن دەتوانن ئێستا بەشە تیتانیۆمیەکانی خۆیان بەدەست بهێنن کاتێک کە پێویستیان بە هەرەوە کە داخواز و کات لە ماوەی دروستکردن دەپارێزێت. کۆمپانیاکانی وسیلە پزیشکیش سوودیان وەردەگرێت چونکە دەتوانن چەسپەکانیان بەپێی پێویستییەکانی هەر بیمارێک بەدەست بهێنن بێ ئەوەی چەند مانگێک لە ماوەی پرۆسەی ماشینکردنی کلاسیکی چاوەڕوان بکەن. ئەم پێشکەوتنانە دەرەنجامێکی داهاتوو دەرکردەوە کە چاپکردنی سێ ڕووبەری دەبێتە شێوەیەکی گشتی لە بەجێهێنان بەجێی تەکنۆلۆژیایەکی تایبەت، لەکاتێکدا کۆمپانیاکان زیاتر هەست دەکەن بە سوودە داهەنە و کارامەییەکانی ئەم رێگەیە.
پێشکەوتنەکانی داھاتوو لە تەکنۆلۆژیای جیاکردنی ئاسنی تەواوکاری گۆڕانیەکی گەورە لە چۆنیەتی دروستکردنی لولەکانی تیتانیۆم کردووە. ئێستا گەواوەکان زۆر قووڵترن و خەریکی کەمتر لە ڕووداوەکانی ناگۆڕاوە. داتای صنایع دەریادەکەوێت کە ئەگەر جیاکەران ئەم شێوازە تەقینکییانە بەکاربهێنن، قووتیی گەواوەکان زۆر لە ٣٠% زیاد دەکات. ئەمە بە تایبەتی بۆ ئەو شوێنانە گرنگە کە تەنەیەکی زۆری مەکانیکی دەدۆزرێتەوە. پێویستە گەواوەکانیمان بەرگەریان بێت و لە کۆتاییدا تێک نەشکێنن. بۆ داهاتوو، مامۆستاکان هەر لەسەر باشترکردنی ئەم پرۆسە جیاکردنە سەرکەوتووە دەست دەکەن. بەم شێوەیە، لولەکانی تیتانیۆم هەر لەسەر داواکارییەکان دەمانەوێت کە پارتەکانی جیاکراو بەردەوام دەگۆڕدرێن و دەگۆڕن بێ ئەوەی تێکشکێنن.
ئانۆدایزکردن و پۆلە ڕووکەڵەکانی تر هەموو یەکێکی دی جیاوازی بە وجود دێنە لە بەردەوامبوونی پارتە تایتانیۆمەکان و توانایان لە بەرگریکردن لە بەرەکان. سەیری بە ئەنجام دێت لە بەکارهێنانە ڕۆبۆتییەکان کە بە ئاشکراوی نیشان دەدات ژێرەکانی تایتانیۆمی دروستکراو تەنها ناکرێت چاوپۆشی یان پۆلەوەرگەری بەرامبەر بە ماددەکەی خاوەنە. بەلکو ئێستا زۆرتر لە هەر چی دا زۆر بە سوڕ دەگەڕێتەوە لەم بوارەدا، بۆیە ئەم بەرهەمانە بەردەوامتر دەبێت و ئەمەش دەست دێت بە ئاساسی بۆ ئەو جۆرە ئامێرەکانە کە دەبێت هەمیشە بەرگەریان بکەن لە وێژەیەکی سەخت، وەک مۆتۆرەکانی هەوایی، ئاوە ژێرەکان و ئۆتۆمبیلەکانی بەرکەتی زۆر کە بەردەوام لە ناو بەرەکانی ڕۆژانە دەکرێن.
هەموارکردنە نوێیەکانی تیتانیۆم لە ڕەقابەتی پێشکەوتنی موادی بەکارهێنراو بۆ بەکارهێنانی لە پەروازی هایپرسۆنیکدا بەناوبانگ دەبن. مۆکتەوانەکان بە سەختی کار دەکەن لەسەر باشترکردنی شێوازی دەستەڵاتکردنی گەرمی لەم مەتالەنەدا، بەڵام هێڵیان دەگرێت دوای هەڵبەستنەوەیان کە شتێکی گرنگە کاتێک هەوامەنەکان لەو خێرایی زۆر بەرزانەدا پەرواز دەکەن کە لەم حاڵەتەدا گەرمی بەرز دەبێتەوە. ئازموونەکان نیشان دەدەن کە ئەم هەموارکردنە تیتانیۆمیەکان دەتوانن گەرمی زۆرتر لە هەرگیز موادە بەکارهێنراوەکانی ئێستا کە لە ئامێرەکانی هەواییدا بەکار دێت دەگەرێننەوە. ئەمەش ئەوەمان دەخاتە ڕوو کە بۆ پێشکەوتنی تەکنۆلۆژیای ئاسمانی بەهێزتر گرنگن. هەردووکی کۆنتراکتورە سەربازییەکان و کۆمپانیاکانی ئاسمانی کۆمارییەکان دواتر ئەم مواد پێشکەوتوانەیان بینیوە. ئەوان ئەو ئەنجامە دەبینن کە لە ئێستا بۆ جەنگیەرە ئاساییەکانی داهاتوو و لەوانەیە هەوامەنەکانی مسافری دیزاین کرابن تا بە خێرایی زۆرتر لە سەر ئەندامەکانی وڵات پەرواز بکەن بێ ئەوەی لەبەر گەرمی زۆر ڕووبدەن.
بەهۆی ئەوەیە کە هەڵدەنگەکانی زیستە دایمی زیاتر دەبن لە سەرتاسری جیهان، بەرهەمهێنەرەکان زیاتر لە ڕێگەزدنی تیتانیۆمەکانیان سەر بە زیستەوە تیا دەکەن. ئەم رێگەزدنە سەر بە زیستە دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی مەرجاوە و پاراستنی توانا لە ماوەی بەرهەمهێنان. لێکۆڵینەوەکان پێشنیار دەکەن کە گەشەپێدانی سەر بە زیست لە بەرهەمهێنانی تیتانیۆم دەکرێت تەنها بە ٣٠% کەمی دەریاشاری کاربۆن بکات. ناوەندە گەورەکانی تەکنەلۆژیا دەیانەوێت کە چەمکەکانی ئابووری داڕێژەیی لە کارخانەکاندا بەجێبهێنرێت. ڕویکردە داڕێژەییەکە بە واتایەکی سادە واتە بەکارهێنانی چەمکەکانی بەهێزتر و کەمترین زیان بە نەتەوە. کاتێک کۆمپانیاکان ئەم جۆرە ستراتیژییانەی بەکاربهێنن، نەک تەنها دەیاریان لە پاراستنی ئەو گەردوونە بکات، بەڵکو دەتوانن هەر وەکو توانایەکانی تیتانیۆم بە پێویستییەکانی صنایعەکان ڕاکێشێت بەبێ ئەوەی کەیفییەت دابڕۆن.
لەگەڵ هەڵگرتنی تیتانیۆم لەگەڵ موادی کۆمپۆزیت گامە بەرەو پێشکەوتنی تەکنیکی سیمانی دەکات، بە تایبەتی لە بەشی دروستکردنی مووشەوەر و بەرھەمھێنانی ئۆتۆمبیلدا دەرکەوێت. ئەوەی ئەم یەکگرتووە دەکاتە بەرچاو بریتیە لە ئەوەی کە گەواڕەکی خاوەنی دەکات و گەرمی بەردەوامی دەکات لە کاتێکدا گشتی بارستەی دەکاتەوە. لێکۆڵینەوەکان نیشان دەدەن کە فایدەیەکی ڕاستەقینە لە ئەم جۆرە بەرھەمەکانەوە دەدۆزرێتەوە، لەگەڵ باشتر بوونی بەرهەمهێنان لە چەندین تاقیکردنەوەدا. لە داهاتوودا، مامۆستاکان لەگەڵ باشترکردنی چۆنیەتی کارکردنی ئەم موادانە لەگەڵ یەکتردا دەست دەکەن تاکوو گەیشتن بە ئەو داواکاریانەی کە پێویستە بۆ تەکنۆلۆژیاکانی داهاتوو. ئەم پێشکەوتنانە دەکرێت گۆڕانی تەواوی لە هەڵبژاردنی موادی کاریگەر لە ئەنجوومەنە پیچراوەکاندا بەرامبەر کاتێکدا بەبێ گۆڕانی.
2025-01-03
2024-10-23
2024-11-15